سیدعلی صدرواقفی / شرکت انرژی سبز روزهای گرم سال آغاز شده و نیاز به خنک کردن ساختمان‌ها بیشتر از همیشه احساس می‌شود. قیمت ساختمان‌ها سر به فلک کشیده و ادعای ساخت یک میلیون مسکن ارزان‌قیمت در هر سال توسط دولت سیزدهم همچنان ادامه دارد. طی دو هفته اول تابستان امسال تهران تنها دو روز کیفیت هوای قابل قبول را تجربه کرد و یازده روز در وضعیت ناسالم برای گروه‌‌‌های حساس و یک روز در وضعیت ناسالم برای همه گروه‌ها بوده است.

ذخیره سدهای پنج‌گانه تامین‌کننده آب تهران حدود ۵۰۰ میلیون مترمکعب است. سرانه مصرف آب شرب در شهر تهران به‌ازای هر نفر حدود ۲۴۰ لیتر در شبانه‌روز است که این عدد در فصل تابستان افزایش چشمگیری می‌یابد. و نهایتا در تهران حدود سه میلیون کولر آبی وجود دارد که با گرم شدن هوا یکباره روشن می‌شوند. شاید به نظر برسد کولر آبی ارزان‌ترین سیستم سرمایش و گزینه نخست برای مسکن ارزان‌قیمت است، پس با مطالعه جملات بالا کمی تامل کرده و تا آخر این مقاله همراه ما باشید. فرآیند سرد کردن کولر آبی همراه با رطوبت زدن است که الزام به تبخیر آب زیادی دارد.

در ﮐﻮﻟﺮ آﺑﯽ، ﭘﺎﺷﺶ آب ﯾﺎ ﺳﻄﻮح ﻣﺮﻃﻮب، اﻣﮑﺎن ﺗﺒﺨﯿﺮ ﺳﺮﯾﻊ‌ﺗﺮ آب و ﮐﺎﻫﺶ ﮔﺮﻣﺎی ﻣﺤﺴﻮس ﻫﻮای ﻋﺒﻮری را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ‌آورد. ﮐﻮﻟﺮﻫﺎی آﺑﯽ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ و در ﺷﺮاﯾﻂ اﯾﺪه‌آل ﻣﯽ‌ﺗﻮاﻧﻨﺪ دﻣﺎی ﺧﺸﮏ ﻫـﻮای ﻋﺒـﻮری را ﺗـﺎ ﺣـﺪ دﻣﺎی ﻣﺮﻃﻮب ﻣﺤﯿﻂ ﮐﺎﻫﺶ دﻫﻨﺪ، اﻣﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﮐﻤﺘﺮ از آن ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ. به همین خاطر این رطوبت زدن هرگز نمی‌تواند در اوج گرما اقلیم‌هایی مثل شهر تهران را به شرایط آسایش برساند. تحلیل این موضوع با استفاده از نمایش فرآیند بر روی دیاگرام سایکومتریک امکان‌پذیر است. همچنین در فصل تابستان، آلاینده اصلی هوای تهران گاز ازن است که در اکثر روزها، لقب آلاینده شاخص هوای پایتخت را به خود اختصاص می‌دهد. چراکه در فصل گرما تولید پیش‌‌‌سازهای ازن مثل اکسیدهای نیتروژن افزایش یافته و تابش شدید نور خورشید نیز باعث می‌شود این پیش‌‌‌سازها بر اثر واکنش با اکسیژن موجود در هوا به گاز ازن (O3) تبدیل شوند که یک آلاینده خطرناک به حساب می‌‌‌آید و برای مجرای تنفسی مضر است. غلظت گاز ازن در آسمان پایتخت معمولا در روزهای گرم از حدود ساعت ۲ بعد از ظهر تا حوالی غروب خورشید، دقیقا زمان استفاده حداکثری از کولر آبی، بالا می‌رود و با کاهش دمای هوا در طول شب، غلظت این آلاینده نیز کم می‌شود، ولی چون از عصر تا شامگاه، غلظت ازن به میزان قابل‌توجهی افزایش یافته، معمولا در روزهای گرم سال، این گاز به شاخص‌‌‌ترین آلاینده هوای تهران تبدیل می‌‌‌شود. حال در نظر بگیرید این آلاینده‌های ریز به همراه هوا توسط فن سانتریفیوژ کولر آبی با سرعت بالا، از طریق کانال وارد فضای داخل شده و ساکنان آن را استنشاق کنند.  ضمنا در تابستان پوشال‌های کولر آبی مکانی گرم و مرطوب است و بهترین محل برای رشد قارچ و باکتری را مهیا می‌کند.

این را هم به ریزگردهای وارد شده به فضای داخل اضافه کنید. به واقع برای دستگاه تنفسی ساکنان این منازل چه اتفاقی می‌افتد؟ مخصوصا اگر سالمندان، کودکان، بانوان باردار یا کسانی که دارای بیماری‌های ریوی و زمینه‌ای هستند، این افراد را تشکیل دهند.

اما نکته حائز اهمیت این است که متوسط آب مصرفی هر کولر آبی ۳۳ لیتر در ساعت است که اگر زمان استفاده از آن را ۱۰ ساعت در شبانه‌روز فرض کنیم، ۳۳۰ لیتر می‌شود. به عبارتی حدود ۲۰درصد از سرانه مصرف آب شرب به‌ازای هر نفر در شهر تهران بیشتر است. با آغاز فصل تابستان حدود سه میلیون کولر آبی در شهر تهران شروع به کار می‌کنند، پس مصرف آب این کولر‌ها در هر شبانه‌روز نزدیک به یک میلیارد لیتر می‌شود. اگر کارکرد کولر‌های آبی را فقط برای۵۰ روز گرم در شهر تهران فرض کنیم، هدر‌رفت آب به حدود ۵۰ میلیارد لیتر می‌رسد که تقریبا ۱۰‌درصد ذخیره آب تهران است. این آمار برای کولرهایی است که عملکرد استانداردی دارند و معیوب نیستند و اگر استاندارد نباشند، اعداد و ارقام به مقدار محسوسی تغییر خواهند کرد.

در نهایت می‌توان گفت، فرآیند سرد کردن کولر آبی، در اقلیم‌هایی نظیر تهران مطلوب و مطبوع نیست و قادر به کاهش دما در اوج گرما نخواهد بود. از نظر میزان آلایندگی نیز در وضعیت خوبی قرار ندارد و مقدار هدردهی آب نیز زیاد است. همچنین کنترل روی دمای هوای اتاق‌ها وجود ندارد. به عبارت دیگر، سیستم‌های نوین تهویه مطبوع همراه با مصرف انرژی کمتر و سازگار با محیط‌زیست، با کیفیت هوای مطلوب‌تر می‌تواند دیگر گزینه‌های مورد نظر را معرفی کند.

در هر صورت به خاطر داشته باشیم، با توجه به اینکه سهم تهران از طرح نهضت ملی مسکن حدود ۵۰۰‌هزار واحد است، اگر قرار به استفاده از کولر آبی باشد، باید آماده مواجهه با یک فاجعه ملی تحت عنوان «تشدید مصرف آب شرب و فشار بیشتر به ذخایر بسیار محدود آبی» باشیم.