فن کوئل یکی از اجزای سیستم HVAC است که از یک مبدل حرارتی و یک فن تشکیل شده است. این دستگاه با مکش هوای موجود در فضا و عبور آن از روی کویل، دمای مطلوب را ایجاد میکند. کنترل این دستگاه بهوسیله ترموستات انجام میشود و تا رسیدن به دمای مطلوب، فن دستگاه را روشن نگه میدارد یا با شیر برقی، دبی آب ورودی به کویل ها را تغییر میدهد. این دستگاه نوعی وسیله سرمایشی و گرمایشی است. گرمایش به وسیله آب گرمی که توسط بویلر یا پیکج گرم شده است انجام میشود و سرمایش توسط آب سرد تولیدی چیلر یا مینیچیلر تامین میگردد.
یک فن کویل از اجزای زیر تشکیل شدهاست:
۱-فن
۲-کویلهای گرمایش و سرمایش که معمولا از لوله های مسی با پره های آلومینیومی ساخته می شوند.
۳-فیلتر هوای قابل تعویض یا قابل شستشو
۴-شیر فلکه
۵-شیرهواگیری
فنکویلها را میتوان به لحاظ محل نصب، روکار یا توکار بودن، و از لحاظ سرمایش و گرمایش و شکل ساختاری آن تقسیم بندی کرد. فن کویل های با ظرفیت بیش از 1200 CFM به نام داکت فن کوئل شناخته میشوند
فنکویل زمینی
این نوع از فنکویل روی زمین قرار گرفته و هوا را بهصورت عمودی پرتاب میکند. فنکویل زمینی بیشتر برای فضاهایی استفاده میشود که قابلیت اجرای انواع سقفی را ندارند. هزینه اجرای این نوع نسبت به انواع توکار و سقفی کمتر است.
فنکویل کستی
این مدل نسبت به انواع دیگر، جای کمتری اشغال میکند و ظاهر زیبایی دارند. فنکویل کستی شامل یکطرفه و چهارطرفه میشود. تفاوت این دو در تعداد دریچههای خروجی دستگاه است.
فنکویل سقفی توکار
این مدل در سقف کاذب جاگذاری شده و معمولا این دستگاه در بالای درب ورودی نصب میشود.
بهترین کاربرد سیستم فن کویل مربوط به مواردی است که بخواهیم درجه حرارت هر فضا بهطور جداگانه کنترل شود. همچنین با استفاده از سیستم فن کویل از انتقال الودگی بین اتاقها جلوگیری خواهد شد. کاربردهای مناسب این سیستم عبارتند از: هتلها و متلها و ساختمانهای اپارتمانی و ساختمانهای اداری . اگر چه در تعدادی از ساختمانهای بیمارستانها نیز از سیستم فن کویل استفاده میشود ولی این موضوع چندان مناسب نبست زیرا بازده فیلتر هوای فن کویلها کم است و نگهداری و تمیز کردن آنها نیز مشکل خواهد بود
فن کویلها از لحاظ نوع سرمایش و گرمایش در دو نوع دو لوله و چهار لوله هستند. فن کویلهای دو لوله دارای یک لوله رفت و یک لوله برگشت هستند. فن کویلهای چهار لوله، دارای دو لوله برای آمدن آب به کویلها و دو لوله برای برگشت آب هستند. فن کویلهای چهار لوله میتوانند همزمان آب سرد و گرم را وارد کویلهای خود کنند. با این نوع فن کویلها میتوان بخشی از یک محیط را سرد و بخش دیگری را گرم کرد. در حالی که فن کویلهای دو لوله در یک زمان تنها میتوانند برای سرمایش یا گرمایش مورد استفاده قرار گیرند. علاوه بر این به خاطر آنکه سیستم لوله کشی آب سرد و گرم در یک ساختمان متفاوت است، تنها برای گرمایش یا سرمایش مورد استفاده قرار میگیرند.
یکی از اصلیترین مزیتهای دستگاه فن کویل، قابلیت کنترل هر فضا بهصورت مجزا است. این شرایط توسط اسپلیت و VRF هم قابل کنترل است ولی سیستمهایی مانند داکتاسپلیت این قابلیت را ندارند.
یکی دیگر از ویژگیهای خوب این دستگاه این است که میتوان تعداد زیادی فنکویل را به یک چیلر متصل کرد، در صورتی که برای دستگاههایی مانند اسپلیت، نیاز است که برای هر یونیت داخلی یک یونیت خارجی هم نصب کنیم.
فن کویل ها دارای انواع مختلفی مانند فن کویل های کاستی، یک طرفه یا چهار طرفه، سقفی توکار، کانالی و زمینی هستند که بر اساس نوع کاربری طراحان انتخاب می شود.
در هنگام محاسبه ظرفیت فن کویل که بر مبنای میزان بار برودتی کل (محسوس و نهان) هر فضا تعیین می گردد همواره سعی نمایید که ظرفیت فن کویل را در دور متوسط مبنای محاسبه قرار دهید.
Q: بار برودتی ساختمان بر حسب (BTU/MIN)
M: دبی هوای فن کویل بر حسب (CFM)
CP: گرمای ویژه هوا در فشار ثابت که عددی معادل ۰۱۸/۰ بر حسب (BTU/ft3. °F)
TΔ: اختلاف دمای بین هوای ورودی و خروجی فن کویل بر حسب درجه ی فارنهایت
سطح صدا یکی از عواملی است که باید مورد توجه جدی قرار گیرد. موفقیت یا شکست پروژه ی نصب ممکن است بر سطح صدای نهایی تاثیر داشته باشد، و این عامل اغلب نادیده گرفته می شود. از دیگر عوامل موثر بر سطح صدا می توان به ارتفاع سقف، نوع ساخت و ساز سقف، اتاق های آکوستیک و به طور کلی چگونگی قرار گرفتن فن کویل و نوع موتور و فن به کار گرفته شده اشاره کرد.
همچنین در انتخاب فن کویل باید به نکاتی مانند ابعاد دستگاه، زیبایی ظاهری، قابلیت کنترلی مناسب و قیمت آن نیز توجه کرد.
آب سرد یا گرم تولید شده ی چیلر یا بویلر توسط پمپ ها از طریق رایزرها به لوله هایی با قطر کوچکتر فرستاده می شوند تا به فن کویل ها (FCU) هدایت شوند. FCU اساسا جعبه ای با فن داخلی است که هوای داخل فضا را می کشد و آن از روی کویل گرم یا سرد عبور می دهد تا دمای هوا را تغییر دهد و سپس این هوا را به داخل فضا پخش می کند. آب سرد به FCU وارد می شود و از طریق کویل خنک کننده (مجموعه ای از لوله های نازک) عبور کرده و گرمای هوای داخل آن را جذب می کند. آب سرد، گرم شده و در نتیجه هوا در سراسر آن سرد می شود. هنگامی که آب سرد از کویل خنک کننده خارج می شود، در حدود ۵ درجه سانتی گراد (۵۳.۶ درجه فارنهایت) گرمتر خواهد شد و به ۱۲ درجه ی سانتیگراد می رسد. سپس آب سردِ گرم شده از طریق رایزرهای مسیر بازگشت به سمت اواپراتور چیلر بازگردانده می شود. آب سرد مجددا خنک می شود و آماده چرخش درون ساختمان و جمع آوری بار حرارتی بیشتری خواهد شد.
فن کویل کانالی دارای فشار استاتیک خارجی بالایی است. از نظر ظاهری مشابه فن کوئل سقفی توکار است و در داخل سقف کاذب قرار می گیرد. فن کویل های کانالی به دلیل صدای بالا و حجم هوای زیاد نسبت دیگر انواع فن کویل ها، معمولا در راهروهای ساختمان های تجاری، لابی ها و همچنین مکان هایی با ارتفاع سقف زیاد مورد استفاده قرار می گیرند.
سیستم های فن کویل به دو نوع تقسیم می شوند: فن کویل دو لوله ای و فن کویل چهار لوله ای. فن کویل دو لوله ای دارای یک لوله ورودی و یک لوله بازگشتی است. لوله تامین آب سرد یا گرم (بسته به هر فصل از سال) به فن کویل وظیفه انتقال آب را بر عهده دارد. واحدهای فن کویل چهار لوله ای دارای دو لوله تامین و دو لوله بازگشت است. این موضوع باعث می شود تا آب گرم یا سرد در هر زمان و بر حسب نیاز و فرمان کنترلی وارد فن کویل شود.
ترموستات فن کویل به عنوان کنترل کننده “حلقه بسته” عمل می کند، که هدف آن کاهش خطا بین درجه حرارت مورد نظر و اندازه گیری شده است. گاهی اوقات ترموستات به صورت ترکیبی از حسگرهای حساس و کنترل یک سیستم، همانند ترموستات خودرو عمل می کند. در واقع ترموستات وظیفه تشخیص کم یا زیاد بودن دمای موجود نسبت به دمای مورد نظر را دارد تا فرمان تغییر جریان ورودی را به فن کویل بدهد.